Topola ‘Zbigniew Stecki’

Kilka dni temu zajrzałam do arboretum w Wirtach koło Starogardu Gdańskiego. Jest to najstarszy leśny ogród dendrologiczny w Polsce, pięknie położony, pięknie utrzymany, z mnóstwem niezwykłych roślin. Wśród drzew wypatrzyłam dwie duże topole o wąskim pokroju rosnące w alei wśród starych dębów i buków. Pod jedną z nich umieszczono kamień z wygrawerowanym napisem “Populus maximowiczii x simonii ‘Fastigiata’. Wiosną 1992 roku posadził Prof. dr hab. Zbigniew Stecki naukowy opiekun Arboretum Wirty w latach 1984-1994″.

Oczywiście natychmiast zainteresował mnie ich niezwykły pokrój i uroda, bo jak wiadomo lubię topole. Mateusz Korbik, który zajmuje się identyfikacją „trudnych” topól, stwierdził, że drzewa te to topole odmiany ‘Zbigniew Stecki’. W ten sposób poznałam nową polską odmianę, godną zainteresowania nie tylko dlatego, że polska.

Jest to topola o wąskokolumnowym pokroju, która pojawiła się spontanicznie w 1974 r. wśród siewek uzyskanych z nasion starej topoli Maksymowicza rosnącej w Arboretum Kórnickim (drzewo mateczne już nie istnieje). Cechy morfologiczne wskazują, że jest mieszańcem topoli Maksymowicza (Populus maximowiczii) , która pochodzi z północno-wschodniej Azji i Japonii, oraz prawdopodobnie topoli chińskiej ‘Fastigiata’ (Populus simonii ‘Fastigiata’). Obie należą do grupy topól balsamicznych (sekcja Tacamahaca). O topolach balsamicznych przeczytacie TUTAJ.

Ma dobrze wykształcony niemal aż do szczytu, prosty, gładki pień o jasnej korze i stosunkowo cienkie konary skierowane w górę pod ostrym kątem lub niemal pionowo. Pokrój stosunkowo wąski, ale bardziej rozpierzchły niż u topoli włoskiej.

Pędy są za młodu bardzo krótko owłosione, później zwykle nagie. Krótkopędy obłe, natomiast długopędy i silne pędy odroślowe są w dolnej części lekko kanciaste. Pąki 8-15 mm długości, brązowawoczerwone, lśniące, zwykle mniej lub bardziej lepkie.  

Liście skórzaste, z wierzchu ciemnozielone, pod spodem szarozielone i z wyraźnie widoczną siateczką nerwów, na brzegu gęsto ząbkowano-piłkowane, z zaokrągloną nasadą. Liście krótkopędów są eliptyczne lub odwrotnie jajowate, na szczycie stopniowo zaostrzone. Liście długopędów zazwyczaj znacznie większe, szeroko eliptyczne lub szeroko jajowate, rzadziej odwrotnie szeroko jajowate, krótko zaostrzone (przypominają liście drzewa matecznego, czyli topoli Maksymowicza).  Z kolei wzniesiony pokrój i kanciaste długopędy sugerują, że drzewem ojcowskim może być często u nas uprawiana stożkowata odmiana topoli chińskiej (Populus simonii ‘Fastigiata’).

Popularna topola włoska (Populus nigra ‘Italica’) o wąskiej budowie korony wyraźnie różni się od kultywaru ‘Zbigniew Stecki’, ma bowiem o wiele bardziej zwarty pokrój oraz szeroko trójkątne lub rombowate, a nie owalne liście.

Kultywar ‘Zbigniew Stecki’ jest klonem męskim – ma zatem tę zaletę, że nie zaśmieca otoczenia puchem nasiennym. Mimo, że jest już wrzesień, liście na drzewach tych topól w Wirtach były zdrowe, nie wykazywały objawów chorobowych ani śladów żerowania owadów.

Topola ta nadaje się do tworzenia efektownych szpalerów, alei, parawanów, osłaniania obiektów, być może do sadzenia przy ulicach. Rośnie bardzo szybko – na zdjęciu w jednym z artykułów pokazano czteroletnie rośliny 6-metrowej wysokości. Ma wąski pokrój, czyli nie zajmuje dużo miejsca. Zapewne rozwija wcześnie liście na wiosnę, podobnie jak gatunki rodzicielskie. Trzeba wypróbować jak będzie rosła w miastach, czy toleruje suszę i zanieczyszczenie powietrza. Warto dodać, że topola Maksymowicza ma zazwyczaj dobrą konstrukcję korony, a topola chińska (czyli topola Simona) dobrze sobie radzi z warunkami miejskimi. Ich mieszaniec może okazać się bardzo przydatny w mieście. A przy tym warto propagować nasze polskie odmiany, często niedoceniane i niemal nieznane.

Nazwa kultywaru upamiętnia Zbigniewa Steckiego (1930-1994), botanika, leśnika, naukowca, profesora Instytutu Dendrologii PAN w Kórniku. Znalazł on nietypową siewkę podczas prac związanych z hodowlą topól.

W tekście wykorzystałam informacje z publikacji dr. Tomasza Bojarczuka i prof. Jerzego Zielińskiego „Populus ‘Zbigniew Stecki’ – a new columnar cultivar of poplar. Populus ‘Zbigniew Stecki’ – nowa kolumnowa odmiana topoli” (Rocznik Dendrologiczny Vol. 55 z 2007 r.) oraz artykułu tych samych autorów „Topola ‘Zbigniew Stecki’ (Bojarczuk, Zieliński 2007)” zamieszczonego w dziale „Polskie odmiany” (Szkółkarstwo nr 5 z 2009 r.).