Aleja lipowa na Wojska Polskiego

Wzdłuż nieczynnych obecnie torów tramwajowych na ul. Wojska Polskiego, od strony centrum miasta na odcinku około 700 m przed skrzyżowaniem z ul. Sporną, ciągnie się aleja z dorodnych lip krymskich (Tilia ‘Euchlora’).

Właściwie jest to częściowo aleja, a częściowo szpaler. Zaczyna się jako szpaler jednym rzędem lip długości 150 m mniej więcej na wysokości numeru Wojska Polskiego 92/94, dochodząc do ul. Głowackiego.

Od Głowackiego wzdłuż Skweru Gdańskiego, na odcinku 400 m, składa się z czterech rzędów drzew, a dalej z trzech, od miejsca gdzie zaczynają się budynki (mniej więcej Wojska Polskiego 122).  

Na dalszych 150 m aż do ul. Spornej znów przekształca się w szpaler, czyli jeden rząd drzew.

Torowisko wśród lip krymskich to jeden z najpiękniejszych odcinków tras tramwajowych w Łodzi. Gęsto posadzone drzewa zapewniają latem przyjemny cień, chronią przed spiekotą, dają wytchnienie oczom. W cieniu biegną też wzdłuż trasy chodniki dla przechodniów.   

W publikacji „Ogrody nad Łódką” wydanej w 2010 r. pod redakcją prof. Romualda Olaczka wspomniano krótko o tej alei przy opisie Skweru Gdańskiego:

Od jezdni ulicy Wojska Polskiego skwer jest oddzielony torowiskiem tramwajowym, po którego obydwu stronach znajdują się aleje lipowe, złożone z ładnych i gęsto rosnących drzew, głównie lipy krymskiej.

Przypomnę, że lipa krymska (Tilia ‘Euchlora’, synonim Tilia x euchlora K.Koch., T. x europaea ‘Euchlora’) jest mieszańcem nieznanego pochodzenia z udziałem lipy drobnolistnej (Tilia cordata) i prawdopodobnie reliktowego krymskiego gatunku Tilia dasystyla lub lipy kaukaskiej (Tilia caucasica).

Jest to bardzo dekoracyjny gatunek lipy, z efektowną sylwetką, ciemnozielonymi błyszczącymi liśćmi, obficie kwitnący, jesienią liście długo zachowują jaskrawożółtą barwę. W uprawie znana od 1860 r.

Lipa krymska jest odporna na mrozy (do -34^oC), światłolubna, ciepłolubna, wytrzymała na upały, krótkotrwałą suszę, zadymienie i zanieczyszczenie powietrza. Gładkie, błyszczące liście są łatwo oczyszczane z pyłów przez deszcz. Mało wrażliwa na szkodniki i choroby.

Uważana za jedną z lip najodporniejszych w warunkach miejskich, choć nie jest polecana do przyulicznych nasadzeń. Często spotykana w parkach i zieleńcach Łodzi.

Dorasta zwykle do 12-25 m wysokości. Korona średnicy 10-12 m, gęsta, początkowo stożkowata, później kopulasta, nisko osadzona. Dolne gałęzie zwisają. Kora ciemnoszara, u młodych drzew jasnoszara. Młode pędy żółtawozielone, gładkie.

Liście lipy krymskiej rozwijają się w kwietniu-maju. Są ustawione skrętolegle na gałązkach, nieduże, 5-11 cm długości i 6-12 cm szerokości, szerokojajowate lub okrągłe, u nasady nieznacznie sercowato wycięte, asymetryczne, górą zaostrzone z bardzo krótkim i wąskim wierzchołkiem, brzegiem charakterystycznie regularnie drobno piłkowane lub piłkowano-ząbkowane, z wierzchu ciemnozielone, silnie błyszczące, nagie, spodem jasnozielone, z pęczkami włosków w kątach nerwów, szczególnie u nasady blaszki. Ogonki liściowe długości 2,5-5 cm. Jesienią liście żółkną i opadają, niekiedy długo pozostają na drzewie, aż do późnej jesieni.

Kwiaty żółtawobiałe, pachnące, miododajne, chętnie odwiedzane przez pszczoły, zebrane po 3-7 sztuk w kwiatostany zwane wierzchotkami o długości 5-9 cm. Podsadka języczkowata, do 8 cm długości i 1-2 cm szerokości, tworzy skrzydełko pełniące rolę powabni dla owadów i ułatwia rozsiewanie nasion przez wiatr. Lipa krymska kwitnie w lipcu, tydzień-dwa tygodnie po lipie drobnolistnej. Owocem jest orzeszek 0,6-0,8 cm średnicy, kulistojajowaty, zaostrzony, kosmato owłosiony, żółtawobury. Owoce są płonne. Dojrzewają w sierpniu-wrześniu, długo utrzymują się na gałązkach.

Lipa krymska rośnie dość wolno. W okres owocowania wchodzi w wieku 10-12 lat.

Nie wiem w jakim wieku są lipy w Alei na Wojska Polskiego. W przypadku tego taksonu zaawansowany wiek rzadko wiąże się z imponującym obwodem pnia.

Są młodsze od ponad stuletnich lip krymskich w alei na Konstantynowskiej. Czy te na Wojska Polskiego były sadzone przed II wojną światową, czy już po wojnie? Może ktoś z Państwa pamięta? Nie udało mi się znaleźć starych zdjęć tego odcinka ulicy. Podczas wojny był to teren getta.

Według Kalendarium historii Łodzi (1918-1939) nową linię tramwajową na Doły ulicą Brzezińską (obecnie Wojska Polskiego) od Placu Kościelnego do al. Cmentarnej (obecnie al. Chryzantem) uruchomiono 25 września 1924 r.

Skwer Gdański, do którego częściowo przylega aleja lipowa, założony został pomiędzy 1932 a 1937 r.

Na stronie internetowej Muzeum Komunikacji Miejskiej w Łodzi znalazłam informację, że krańcówka tramwajowa Doły, do której prowadzi ul. Wojska Polskiego, jest jedną z najstarszych w Łodzi. Powstała w 1947 r. (wcześniej, od 1928 r., była mijanka dla tramwajów na Brzezińskiej przy cmentarzu na Dołach).

Przez wiele lat tramwaje dojeżdżały do krańcówki pojedynczym torem. Drugi ułożono pod koniec lat 60. XX wieku. W listopadzie 1962 r. przebudowano ul. Wojska Polskiego (od ul. Widok do Spornej); po południowej stronie wybudowano nową jezdnię, która otrzymała asfaltową nawierzchnię. Dnia 6 sierpnia 1975 r. rozpoczęto remont torowiska na ul. Wojska Polskiego od ul. Głowackiego do al. Chryzantem; prace zakończono 24 października.

Od dnia 19 sierpnia 2019 r. linia tramwajowa od Franciszkańskiej do krańcówki na Dołach została wyłączona z ruchu. Wniosek o zawieszenie kursowania tramwajów złożyło MPK Łódź, uzasadniając go bardzo złym stanem technicznym torowiska oraz sieci trakcyjnej na ul. Wojska Polskiego. Zarząd Dróg i Transportu poparł wniosek.

Ulica Wojska Polskiego od Franciszkańskiej do Inflanckiej ma zostać  przebudowana. Wyremontowane mają też być tory tramwajowe.

Z dostępnych informacji wynika, że urokliwa aleja lipowa na Wojska Polskiego nie ulegnie likwidacji, ale trzeba śledzić rozwój i nie spuszczać z oka ewentualnych wykonawców.