Owoce róży można zbierać nawet zimą, póki wyglądają apetycznie, nie są przemoczone albo sczerniałe. Naturalnie przefermentowane i podsuszone nie nadają się już teraz na konfitury – ale na herbatkę jak najbardziej. Zbieramy tam gdzie nie ma smogu.

Owoce róży zimą
Róża z parku Matejki, 20-01-2019

Dr Henryk Różański pisze w swoim blogu, że owoce przemrożone są smaczniejsze niż świeże i bogatsze w cukier, alkohole cukrowe i pektyny, jednak mają niską zawartość witaminy C.

Owoce róży pomarszczonej
Róża pomarszczona (Rosa rugosa), Park Helenów, 05-01-2019

Tak zwany owoc róży to owoc pozorny utworzony przez rozszerzone dno kwiatowe (hypancjum). Owoce właściwe to drobne niełupki ukryte w hypancjum, którego zmięśniałe ściany mają po dojrzeniu barwę pomarańczową, purpurową, cynobrowoczerwoną, fioletowoczarną, czarną, zieloną. Kształt i kolor pozornego owocu zależy od gatunku.

Owoce róży
Róża z Alei Włókniarzy. 10-09-2016

Oprócz prawdziwej róży dzikiej (Rosa canina L.) w Polsce rośnie szereg innych „botanicznych” gatunków, które często wrzucane są do jednego worka jako „dzika róża”. Trudno dokładnie określić ile ich jest – to zależy od autora i systemu klasyfikacyjnego. Na ogół podaje się około 25 rodzimych gatunków. Czasami są one uprawiane, niekiedy wtórnie dziczeją.

Owoce róży czerwonawej
Róża czerwonawa (Rosa glauca), Ogród Botaniczny w Łodzi, 09-09-2017

Do krajowych gatunków dochodzą róże obcego pochodzenia i mieszańce – w uprawie lub zdziczałe. Identyfikacja róż nie zawsze jest łatwa.

Owoc róży kasztanowej
Róża kasztanowa (Rosa roxburghii) pochodzi z Chin. Ogród Botaniczny w Łodzi, 28-07-2018

Większość róż tworzy owoce, które mogą służyć jako pokarm i lekarstwo. Są naturalnym preparatem witaminowo-mineralnym.

Owoce róży
Ogród Botaniczny w Łodzi, 09-09-2017

Będąc bogatym źródłem witamin owoc róży jest stosowany przede wszystkim jako środek ogólnie wzmacniający, a ponadto w schorzeniach wątroby, nerek i przewodu pokarmowego.

Owoce róży Moyesa
Róża Moyesa (Rosa moyesii) pochodzi z Chin. Ogród Botaniczny w Łodzi, 12-09-2010

Wszystkie części róży mają silne właściwości przeciwzapalne. Badania prowadzone w Skandynawii wykazały, że preparaty z owoców dzikiej róży wraz z niełupkami są środkiem wyraźnie zmniejszającym ból u osób cierpiących na zwyrodnienie stawów.

Owoc róży
Ogród Botaniczny w Łodzi, 09-09-2012

Ksiądz Kluk pisał o dzikiej róży:

Owoc wielkości żołędzi, i kształtu i koloru koralów, ma w sobie wiele ziarn twardych, twardemi i kolącemi niby włosami otoczony. Drzewko nie wiele do czego się zda: kwiat zaś w lekarskich potrzebach laxuie, owoc ściąga, a korzeń przeciw szaleństwu użyteczny.

Owoce róży
Ogród Botaniczny w Łodzi, 09-09-2017

Z kolei mgr Jan Biegański w książce „Ziołolecznictwo. Nasze zioła i leczenie się nimi” (mam piąte wydanie z 1949 r.) tak pisze:

Czerwone owoce róży, oczyszczone z ziarenek i włosków, znajdujących się wewnątrz tego owocu, są suszone i sprzedawane do składów ziołowych i aptek, a przez publiczność fałszywie nazywane głogiem.

Odwar przygotowany z owoców róży, używany jest przy cierpieniach wątroby, głównie przy kamieniach żółciowych (…).

Owoce róży
Ogród Botaniczny w Łodzi, 12-09-2010

Dawno temu w pierwszym moskiewskim szpitalu żołnierzom rannym w bitwach z Turkami podawano przecier z róży na wzmocnienie sił. Odwarem z owoców obmywano brzegi ran, aby zapobiec gangrenie. Olejem z niełupek leczono rany głowy. Jeszcze podczas drugiej wojny światowej, kiedy brakowało leków, w rosyjskich szpitalach przykładano na rany okłady namoczone w odwarze z owoców róży dla przyspieszenia gojenia.

Owoc róży błyszczącej
Róża błyszcząca (Rosa nitida) pochodzi ze wschodniej części Ameryki Północnej. Ogród Botaniczny w Łodzi, 09-09-2017

Rdzenni Amerykanie z dobrym skutkiem przykładali zmiażdżony miąższ owoców miejscowych róż jako okład na silnie zakażone rany.

Owoce róży karolińskiej
Róża karolińska (Rosa carolina) pochodzi ze wschodniej części Ameryki Północnej. Ogród Botaniczny w Łodzi, 09-09-2017

W jakuckiej medycynie ludowej dojrzałe owoce róży stosuje się dla wzmocnienia dziąseł, odwar z zielonych owoców zaleca się pić w chorobach serca i naczyń krwionośnych, odwar z liści i pędów przy malarii, a z samych liści jako środek moczopędny.

Owoce róży pomarszczonej
Róża pomarszczona (Rosa rugosa), Park Poniatowskiego, 29-07-2017

Często sadzi się u nas bardzo dekoracyjną i niewybredną różę pomarszczoną (Rosa rugosa Thunb.). Jej ojczyzną są wybrzeża morskie na wschodzie i południu Kamczatki. Ma wyjątkowo duże owoce do 3 cm średnicy, bardzo popularne wśród mieszkańców Dalekiego Wschodu jako lek i produkt spożywczy. Na przykład w Rosji w Kraju Nadmorskim, gdzie rośnie wyjątkowo dużo róży pomarszczonej, jej mięsiste owoce  całymi workami zbierane są na konfitury.

Kwitnąca róża pomarszczona
Róża pomarszczona (Rosa rugosa) pochodzi z Dalekiego Wschodu. Park przy Hipotecznej, 25-05-2016

Wewnątrz „owocu” róży wśród niełupek znajdują się kłujące włoski. Dawniej rozgniecione owoce róży „dowcipne” dzieciaki wrzucały sobie nawzajem za koszule. Dotkliwe swędzenie skóry sprawiało, że delikwent nieustannie się drapał.

Owoce róży pomarszczonej
Przekrój owocu róży pomarszczonej (Rosa rugosa) z Helenowa, 05-01-2019

Pojawia się pytanie, czy te drażniące włoski trzeba usuwać z wnętrza owocu, czy też można spożywać całość, bez żadnej dłubaniny.

Owoce róży czerwonawej
Róża czerwonawa (Rosa glauca), Ogród Botaniczny w Łodzi, 10-09-2016

Dr Różański odpisał w komentarzu pod tekstem Owoc dzikiej róży – Fructus Rosae:

Zapewniam, że włoski zawarte w komorze szupinki róży nie mają szkodliwego wpływu na tkankę nabłonkową przewodu pokarmowego. Nigdzie na podstawie literatury zagranicznej i polskiej (oczywiście poważnej) i nigdy z własnych doświadczeń nie wywnioskowałem, aby owe włoski miały szkodliwy wpływ na człowieka.

Owoce róży
Ogród Botaniczny w Łodzi, 09-09-2017

Ciekawostki o owocach dzikiej róży znalazłam w książeczce Jeana Palaiseula Grandmother’s Secrets. Her Green Guide to Health from Plants wydanej w 1972 r. Autor pisze, że włoski otaczające niełupki to idealny środek odrobaczający w leczeniu glistnicy. Pomagają pozbyć się glist, które są pasożytami jelita cienkiego u ludzi i świń. Przyjmuje się na pusty żołądek w dawce 0,15 g włosków zmieszanych z miodem. Środek działa natychmiast likwidując pasożyty w sposób mechaniczny bez najmniejszego podrażnienia błony śluzowej jelit i bez żadnych szkodliwych następstw. W pewnych regionach, na przykład w Katalonii, matki przyrządzają z owoców róży wraz z włoskami dżemy, które dają zarobaczonym dzieciom.

Owoce róży
Ogród Botaniczny w Łodzi, 09-09-2017

Jean Palaiseul pisze dalej, że niełupki róży wysuszone w słońcu i sproszkowane są starym środkiem na piasek i kamienie w nerkach oraz kolkę nerkową. Zalewa się 3 gramy proszku szklaneczką białego wina i zostawia na 7-8 godzin. Rozmieszać i wypić na pół godziny przed snem, co drugi dzień, najlepiej przy ubywającym księżycu.

Owoce róży Jundziłła
Róża Jundziłła (Rosa jundzillii), Ogród Botaniczny w Łodzi, 09-09-2017

Przyrządzając odwar z owoców róży jako herbatę  można użyć świeżych lub suszonych całych owoców, z zamkniętymi wewnątrz nasionami i włoskami.  Jednak włoski przeszkadzają w jedzeniu przetworów z owoców róży, warto więc wiedzieć jak się ich pozbyć. Najpierw zakładamy rękawice ochronne jeśli nie chcemy by przez tydzień swędziały dłonie. Później należy odciąć resztki okwiatu. Ostrym nożem przekroić owoc na pół (na przetwory lepiej zbierać owoce róży przed pełnym dojrzeniem, póki ściany hypancjum są jeszcze twarde i nie rozmazują się), wydłubać nasiona wraz z włoskami. Aby pozbyć się włosków z suszonych owoców przesiewamy przez sito, najlepiej na zewnątrz, ustawiając się „z wiatrem”.

Owoce róży
Park Matejki, 12-09-2018

Botaniczne gatunki róż to przeważnie atrakcyjne krzewy ozdobne. Mają ładne kwiaty i jaskrawe owoce. W mieście można sadzić róże zarówno krajowe jak obcego pochodzenia, natomiast poza miastem wybierać gatunki krajowe.

Owoc róży afgańskiej
Róża afgańska (Rosa ecae) pochodzi z centralnej Azji. Ogród Botaniczny w Łodzi, 10-09-2016

Róże botaniczne krajowego pochodzenia można sadzić w żywopłotach zamiast drutu kolczastego. Wraz z tarniną, głogiem powinny wrócić na miedze i jako ogrodzenie pastwisk. W miastach szczególnie dobrze wyglądają rosnąc półdziko w pobliżu rzek i zbiorników wodnych, na skarpach. Istnieje wiele gatunków i odmian róż botanicznych o rozmaitym zastosowaniu. Atrakcyjnie wyglądają w zieleni osiedlowej. Niskie gatunki można sadzić na rondach i w pasach rozdzielających jezdnie. Niestety projektanci zieleni rzadko sięgają po róże botaniczne, może z wyjątkiem róży pomarszczonej. Gdybym miała ogród sadziłabym róże botaniczne zamiast „zwykłych” szlachetnych odmian.

Krzew róży
Krzew róży, Aleja Włókniarzy, 10-09-2016

Dzikie gatunki róż są przeważnie genetycznie odporne na większość chorób i szkodników. Przyjazne dla środowiska, bo nie muszą być opryskiwane środkami chemicznymi. Tolerują zanieczyszczenie powietrza, doskonale rosną w warunkach miejskich.

Owoce róży cienkoszypułkowej
Róża cienkoszypułkowa (Rosa filipes) pochodzi z Chin. Ogród Botaniczny w Łodzi, 09-09-2017
Owoce róży kasztanowej
Róża kasztanowa (Rosa roxburghii), Ogród Botaniczny w Łodzi, 28-07-2018
Owoce róży
Park Matejki, 06-01-2018

 

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *