Wielu miłośników przyrody uważa zimę za czas stracony dla obserwacji drzew i krzewów. Jeśli jednak bliżej przyjrzymy się z pozoru martwym, bezlistnym pędom ujrzymy żywe pąki. Zimowe pąki pozwalają precyzyjnie zidentyfikować rodzaj, gatunek, czasami nawet odmianę. W rozpoznaniu dodatkowo pomocne są: pokrój rośliny, wygląd pędów, kory, resztki liści czy owoców wiszące na gałęziach lub leżące w obrębie korony. Początki zimowego oznaczania drzew i krzewów bywają ciężkie, ale wytrwali z czasem nabierają wprawy. Sama uczę się wciąż mozolnie. Utrudnieniem w przyglądaniu się z bliska pąkom jest irytujący zwyczaj wycinania w mieście wszystkich gałęzi drzew w zasięgu ręki.

Dziś pierwsza porcja pączków sponsorowana przez łacińską literę A.

Stopniowo zamierzam dodawać nowe zdjęcia i opisy.

Zaczynamy od klonów. Pąki klonów są nakrzyżległe (naprzeciwległe) podobnie jak liście – to ważna cecha diagnostyczna. Okryte kilkoma parami nakrzyżległych łusek zachodzących na siebie dachówkowato – u niektórych gatunków tylko 2 łuskami. Większość klonów ma pąki zróżnicowane na liściowe i liściowo-kwiatowe, natomiast gatunki kwitnące przed rozwojem liści (jak niżej opisane klon jesionolistny i klon srebrzysty) na liściowe i kwiatowe.

Pąki klonu polnego
Pęd klonu polnego (Acer campestre) w tym przypadku zakończony podwójnym zestawem pąków – zapewne po obumarciu szczytowej części pędu. Park Poniatowskiego, 22-02-2019

Klon polny (Acer campestre L.), inaczej zwany paklonem, to najrzadszy z trzech krajowych gatunków klonu. Jest niewielkim drzewem lub czasem wysokim krzewem. W Łodzi spotykany w parkach i zaroślach, zieleni osiedlowej, ostatnio popularny w nasadzeniach ulicznych – zwłaszcza jego odmiany z wąską koroną (np. na Kościuszki). Pędy tego gatunku są nagie lub za młodu owłosione, obłe, cienkie lecz sztywne. Pąki klonu polnego są drobne, z łuskami szaro owłosionymi na brzegach.

Pąki klonu jesionolistnego
Klon jesionolistny (Acer negundo), Zieleniec przy ASP, 20-01-2019

Klon jesionolistny (Acer negundo L.) to gatunek pochodzenia północnoamerykańskiego. Jest drzewem bardzo często spotykanym w Łodzi, uprawianym lub zdziczałym. Dwupienny – kwiaty męskie i żeńskie tworzą się na odrębnych osobnikach. Pędy obłe, proste, od zielonych poprzez oliwkowobrązowe do niemal fioletowych – nagie, owłosione lub pokryte nalotem woskowym, który łatwo się ściera. Nad węzłami widoczne charakterystyczne przewężenie pędu.

Pąki klonu jesionolistnego
Klon jesionolistny (Acer negundo), Liściasta, 22-02-2019

Klon jesionolistny ma pąki  zróżnicowane na liściowe i kwiatowe. Pąki okryte są 2 fioletoworóżowymi łuskami jedwabiście srebrzysto owłosionymi.

Owoce klonu jesionolistnego
Klon jesionolistny (Acer negundo), Park Słowackiego, 18-11-2017

Identyfikację klonu jesionolistnego ułatwiają skrzydlaki wiszące na żeńskich osobnikach często aż do wiosny.

Pąki klonu jesionolistnego
Klon jesionolistny (Acer negundo) – widoczny biały nalot na pędach. Park Szarych Szeregów, 08-02-2019

Na zdjęciu powyżej widać pąki szczytowe i boczne klonu jesionolistnego. Pąki kwiatowe żeńskie są podobne do liściowych, ale grubsze. Pąki męskie ustawione po trzy oboklegle. Pamiętamy, że istnieją osobniki męskie lub żeńskie tego gatunku. Kwitną przed rozwojem liści.

Pąki klonu jesionolistnego odmiany żółtolistnej
Klon jesionolistny 'Odessanum’ (Acer negundo 'Odessanum’) ma pąki bardziej blond niż typowy gatunek. Ogród Botaniczny w Łodzi, 08-04-2018

Klon jesionolistny 'Odessanum’ to jedna z odmian żółtolistnych. Ma zielone pędy i jasne pąki. Dość często jest sadzony w ogrodach jako roślina ozdobna.

Pąki klonu zwyczajnego 'Schwedleri'
Klon zwyczajny 'Schwedleri’ (Acer platanoides 'Schwedleri’), Park Julianowski, 10-02-2019

Klon zwyczajny (Acer platanoides L.) jest jednym z krajowych gatunków, bardzo często spotykanym w Łodzi.  Na zdjęciach pąki czerwonolistnej odmiany 'Schwedleri’. Odmiana ta, popularna w Europie, została znaleziona w połowie XIX w. przez Schwedlera, ogrodnika zamkowego w Sławięcicach koło Kędzierzyna.  Pędy klonu zwyczajnego są obłe, nagie, oliwkowo- lub czerwonobrązowe, od spodu często jaśniejsze, błyszczące.  U młodych drzew pędy rosną monopodialnie (jednoosiowo), u starszych drzew kwiaty rozwijają się z pąków szczytowych i większość pędów wykazuje wzrost sympodialny (wieloosiowy) – co widać na zdjęciu powyżej.

Pąki klonu zwyczajnego 'Schwedleri'
Klon zwyczajny 'Schwedleri’ (Acer platanoides 'Schwedleri’), Park Julianowski, 10-02-2019

Klon zwyczajny ma pąki o kilku łuskach barwy od żółtozielonej do brunatnoczerwonej z jasno orzęsionymi brzegami. Pąki szczytowe zróżnicowane: kwiatowe jajowate, liściowe stożkowate. Pąki boczne przylegają do pędu.

Pąki klonu jawora
Klon jawor (Acer pseudoplatanus), Park Julianowski, 22-02-2019

Klon jawor (Acer pseudoplatanus L.) jest kolejnym z krajowych gatunków. Często sadzony w mieście. Pędy są obłe,  brązowe, dość grube.

Pąki klonu jawora
Klon jawor (Acer pseudoplatanus), Park Julianowski, 10-02-2019

Pąki jaworu są podobne do klonu zwyczajnego, ale mają łuski zielone z ciemniejszymi, brązowymi brzegami. Pąki liściowe zaostrzone, kwiatowe zaokrąglone.

Pąki klonu srebrzystego
Klon srebrzysty (Acer saccharinum), Park Szarych Szeregów, 08-02-2019

W Łodzi rośnie bardzo wiele starych klonów srebrzystych (Acer saccharinum L.).  Ojczyzną tego gatunku jest Ameryka Północna. Wiosną klony srebrzyste bardzo wcześnie rozpoczynają wegetację. Kwitną przed rozwojem liści. Pędy są obłe, nagie, brązowe. Na starszych gałązkach wykształcają się liczne krótkopędy.

Pąki klonu srebrzystego
Klon srebrzysty (Acer saccharinum), Park Staromiejski, 15-02-2019

O rozpoznawaniu popularnych gatunków klonów w stanie bezlistnym przeczytacie u dendrologa Roberta Sobolewskiego.

Pąki klonu srebrzystego
Klon srebrzysty (Acer saccharinum), Park Poniatowskiego, 30-12-2017

Pąki klonu srebrzystego są małe (szczytowe niewiele większe od bocznych), kuliste, od żółtozielonych do  karminowoczerwonych,  okryte tylko 2 łuskami. Pąki kwiatowe większe od liściowych, pękate, przeważnie gęsto ustawione na krótkopędach.

Klon srebrzysty z jemiołą
Klon srebrzysty (Acer saccharinum), Rynek Staromiejski, 17-03-2012

Na klonach srebrzystych często rośnie jemioła. Jest wprawdzie półpasożytem, ale nie szkodzi drzewu póki występując gromadnie nie obciąża go nadmierną masą. Stwierdzono, że jemioła ma korzystny ogólny wpływ na środowisko, nawet jeśli powodowałaby utratę pojedynczych drzew. Owoce jemioły są przysmakiem ptaków.

Kwiaty klonu srebrzystego
Klon srebrzysty (Acer saccharinum), Park Julianowski, 14-03-2017

Na zdjęciu powyżej charakterystyczne kwiaty żeńskie klonu srebrzystego – z jaskrawoczerwonymi frędzelkowatymi znamionami słupków. Rozwijają się wcześnie na wiosnę, na długo przed rozwojem liści. Patrzcie w górę, kwiaty już niedługo ukażą się na drzewach.

Więcej ciekawostek o klonie srebrzystym przeczytacie TUTAJ. Na przykład dlaczego zwą go „Frankenstein Monster”.

Pąki kasztanowca zwyczajnego
Kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum), Kilinskiego, 10-03-2018

A oto pąki kasztanowca zwyczajnego (Aesculus hippocastanum L.), drzewa u nas tak zadomowionego, że nie każdy pamięta iż pochodzi z Bałkanów. Pąki są wyjątkowo duże, przez co łatwo odróżnić kasztanowce od innych drzew nawet zimą. Zróżnicowane na liściowe i liściowo-kwiatowe. Pąki kwiatowe kasztanowca są grubsze od liściowych.

Pąki kasztanowca zwyczajnego
Kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum), Zieleniec przy ASP, 20-01-2019

Pędy kasztanowca zwyczajnego są obłe, gładkie, grube, jednolicie brązowoszarej barwy, za młodu pokryte kutnerem łatwo ścierającym się pod palcami, później nagie. Na starszych pędach tworzą się liczne krótkopędy. Często pędy zwisają z drzewa jak grube kable.

Pąki kasztanowca zwyczajnego
Kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum), Park Julianowski, 10-02-2019

Pąki kasztanowca zwyczajnego są ciemno kasztanowobrązowe, lepkie, błyszczące, ze ściśle przylegającymi jednobarwnymi łuskami.

Rozwijające się pąki kasztanowca zwyczajnego
Kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum), Ogród Botaniczny w Łodzi, 08-04-2018

Pędy, młode liście, kwiatostany kasztanowca zwyczajnego są na wiosnę charakterystycznie rudobrązowo wełnisto owłosione.

Kwiatostany i owocostany olszy czarnej
Olsza czarna (Alnus glutinosa), Park Julianowski, 17-02-2019

Olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.) jest krajowym drzewem często spotykanym w miejscach wilgotnych. Ma pąki liściowe buławkowate, tępe, osadzone na charakterystycznych trzoneczkach, okryte 2 łuskami. Na zdjęciach widać kwiatostany męskie (zwisające kotki) powstające na szczytach pędów i kwiatostany żeńskie (w postaci małych fioletowych „szyszeczek”) osadzone na szypułkach poniżej męskich, a także zeszłoroczne zdrewniałe szyszeczkowate owocostany, po których łatwo rozpoznać ten gatunek.

Kwiatostany i szyszki olszy czarnej
Olsza czarna (Alnus glutinosa), Park Kilińskiego, 10-03-2018

Olsza czarna ma pędy za młodu lepkie (stąd łacińska nazwa gatunkowa – glutinosa – kleista), zwykle nagie, w przekroju trójkątne.

Kwitnąca olsza czarna
Olsza czarna (Alnus glutinosa), Park Julianowski, 14-03-2017

Pąki kwiatowe olszy czarnej rozwijają się przed rozwojem liści, w marcu lub kwietniu.

 

Pączków na literę B szukajcie TUTAJ.

3 komentarze

  1. Bardzo dziękuję za tak proste, a zarazem obszerne (jak dla mnie – laika) wyjaśnienia, i świetne zdjęcia. Bez problemu rozpoznałam, że zerwane dziś z synkiem gałązki z pączkami (niestety z mocno nadłamanego konara dużego drzewa) to klon jesionolistny. Wstawiliśmy do wody i poczekamy czy rozwiną nam się ładnie. Dziękujemy i pozdrawiamy lokalnie, z Łodzi 🙂

    Katarzyna

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *