Wielu miłośników przyrody uważa zimę za czas stracony dla obserwacji drzew i krzewów. Jeśli jednak bliżej przyjrzymy się z pozoru martwym, bezlistnym pędom ujrzymy żywe pąki. Zimowe pąki pozwalają precyzyjnie zidentyfikować rodzaj, gatunek, czasami nawet odmianę. W rozpoznaniu dodatkowo pomocne są: pokrój rośliny, wygląd pędów, kory, resztki liści czy owoców wiszące na gałęziach lub leżące w obrębie korony. Początki zimowego oznaczania drzew i krzewów bywają ciężkie, ale wytrwali z czasem nabierają wprawy. Sama uczę się wciąż mozolnie. Utrudnieniem w przyglądaniu się z bliska pąkom jest irytujący zwyczaj wycinania w mieście wszystkich gałęzi drzew w zasięgu ręki.
Dziś pierwsza porcja pączków sponsorowana przez łacińską literę A.
Stopniowo zamierzam dodawać nowe zdjęcia i opisy.
Zaczynamy od klonów. Pąki klonów są nakrzyżległe (naprzeciwległe) podobnie jak liście – to ważna cecha diagnostyczna. Okryte kilkoma parami nakrzyżległych łusek zachodzących na siebie dachówkowato – u niektórych gatunków tylko 2 łuskami. Większość klonów ma pąki zróżnicowane na liściowe i liściowo-kwiatowe, natomiast gatunki kwitnące przed rozwojem liści (jak niżej opisane klon jesionolistny i klon srebrzysty) na liściowe i kwiatowe.

Klon polny (Acer campestre L.), inaczej zwany paklonem, to najrzadszy z trzech krajowych gatunków klonu. Jest niewielkim drzewem lub czasem wysokim krzewem. W Łodzi spotykany w parkach i zaroślach, zieleni osiedlowej, ostatnio popularny w nasadzeniach ulicznych – zwłaszcza jego odmiany z wąską koroną (np. na Kościuszki). Pędy tego gatunku są nagie lub za młodu owłosione, obłe, cienkie lecz sztywne. Pąki klonu polnego są drobne, z łuskami szaro owłosionymi na brzegach.

Klon jesionolistny (Acer negundo L.) to gatunek pochodzenia północnoamerykańskiego. Jest drzewem bardzo często spotykanym w Łodzi, uprawianym lub zdziczałym. Dwupienny – kwiaty męskie i żeńskie tworzą się na odrębnych osobnikach. Pędy obłe, proste, od zielonych poprzez oliwkowobrązowe do niemal fioletowych – nagie, owłosione lub pokryte nalotem woskowym, który łatwo się ściera. Nad węzłami widoczne charakterystyczne przewężenie pędu.

Klon jesionolistny ma pąki zróżnicowane na liściowe i kwiatowe. Pąki okryte są 2 fioletoworóżowymi łuskami jedwabiście srebrzysto owłosionymi.

Identyfikację klonu jesionolistnego ułatwiają skrzydlaki wiszące na żeńskich osobnikach często aż do wiosny.

Na zdjęciu powyżej widać pąki szczytowe i boczne klonu jesionolistnego. Pąki kwiatowe żeńskie są podobne do liściowych, ale grubsze. Pąki męskie ustawione po trzy oboklegle. Pamiętamy, że istnieją osobniki męskie lub żeńskie tego gatunku. Kwitną przed rozwojem liści.

Klon jesionolistny 'Odessanum’ to jedna z odmian żółtolistnych. Ma zielone pędy i jasne pąki. Dość często jest sadzony w ogrodach jako roślina ozdobna.

Klon zwyczajny (Acer platanoides L.) jest jednym z krajowych gatunków, bardzo często spotykanym w Łodzi. Na zdjęciach pąki czerwonolistnej odmiany 'Schwedleri’. Odmiana ta, popularna w Europie, została znaleziona w połowie XIX w. przez Schwedlera, ogrodnika zamkowego w Sławięcicach koło Kędzierzyna. Pędy klonu zwyczajnego są obłe, nagie, oliwkowo- lub czerwonobrązowe, od spodu często jaśniejsze, błyszczące. U młodych drzew pędy rosną monopodialnie (jednoosiowo), u starszych drzew kwiaty rozwijają się z pąków szczytowych i większość pędów wykazuje wzrost sympodialny (wieloosiowy) – co widać na zdjęciu powyżej.

Klon zwyczajny ma pąki o kilku łuskach barwy od żółtozielonej do brunatnoczerwonej z jasno orzęsionymi brzegami. Pąki szczytowe zróżnicowane: kwiatowe jajowate, liściowe stożkowate. Pąki boczne przylegają do pędu.

Klon jawor (Acer pseudoplatanus L.) jest kolejnym z krajowych gatunków. Często sadzony w mieście. Pędy są obłe, brązowe, dość grube.

Pąki jaworu są podobne do klonu zwyczajnego, ale mają łuski zielone z ciemniejszymi, brązowymi brzegami. Pąki liściowe zaostrzone, kwiatowe zaokrąglone.

W Łodzi rośnie bardzo wiele starych klonów srebrzystych (Acer saccharinum L.). Ojczyzną tego gatunku jest Ameryka Północna. Wiosną klony srebrzyste bardzo wcześnie rozpoczynają wegetację. Kwitną przed rozwojem liści. Pędy są obłe, nagie, brązowe. Na starszych gałązkach wykształcają się liczne krótkopędy.

O rozpoznawaniu popularnych gatunków klonów w stanie bezlistnym przeczytacie u dendrologa Roberta Sobolewskiego.

Pąki klonu srebrzystego są małe (szczytowe niewiele większe od bocznych), kuliste, od żółtozielonych do karminowoczerwonych, okryte tylko 2 łuskami. Pąki kwiatowe większe od liściowych, pękate, przeważnie gęsto ustawione na krótkopędach.

Na klonach srebrzystych często rośnie jemioła. Jest wprawdzie półpasożytem, ale nie szkodzi drzewu póki występując gromadnie nie obciąża go nadmierną masą. Stwierdzono, że jemioła ma korzystny ogólny wpływ na środowisko, nawet jeśli powodowałaby utratę pojedynczych drzew. Owoce jemioły są przysmakiem ptaków.

Na zdjęciu powyżej charakterystyczne kwiaty żeńskie klonu srebrzystego – z jaskrawoczerwonymi frędzelkowatymi znamionami słupków. Rozwijają się wcześnie na wiosnę, na długo przed rozwojem liści. Patrzcie w górę, kwiaty już niedługo ukażą się na drzewach.
Więcej ciekawostek o klonie srebrzystym przeczytacie TUTAJ. Na przykład dlaczego zwą go „Frankenstein Monster”.

A oto pąki kasztanowca zwyczajnego (Aesculus hippocastanum L.), drzewa u nas tak zadomowionego, że nie każdy pamięta iż pochodzi z Bałkanów. Pąki są wyjątkowo duże, przez co łatwo odróżnić kasztanowce od innych drzew nawet zimą. Zróżnicowane na liściowe i liściowo-kwiatowe. Pąki kwiatowe kasztanowca są grubsze od liściowych.

Pędy kasztanowca zwyczajnego są obłe, gładkie, grube, jednolicie brązowoszarej barwy, za młodu pokryte kutnerem łatwo ścierającym się pod palcami, później nagie. Na starszych pędach tworzą się liczne krótkopędy. Często pędy zwisają z drzewa jak grube kable.

Pąki kasztanowca zwyczajnego są ciemno kasztanowobrązowe, lepkie, błyszczące, ze ściśle przylegającymi jednobarwnymi łuskami.

Pędy, młode liście, kwiatostany kasztanowca zwyczajnego są na wiosnę charakterystycznie rudobrązowo wełnisto owłosione.

Olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.) jest krajowym drzewem często spotykanym w miejscach wilgotnych. Ma pąki liściowe buławkowate, tępe, osadzone na charakterystycznych trzoneczkach, okryte 2 łuskami. Na zdjęciach widać kwiatostany męskie (zwisające kotki) powstające na szczytach pędów i kwiatostany żeńskie (w postaci małych fioletowych „szyszeczek”) osadzone na szypułkach poniżej męskich, a także zeszłoroczne zdrewniałe szyszeczkowate owocostany, po których łatwo rozpoznać ten gatunek.

Olsza czarna ma pędy za młodu lepkie (stąd łacińska nazwa gatunkowa – glutinosa – kleista), zwykle nagie, w przekroju trójkątne.

Pąki kwiatowe olszy czarnej rozwijają się przed rozwojem liści, w marcu lub kwietniu.
Pączków na literę B szukajcie TUTAJ.
Bardzo dziękuję za tak proste, a zarazem obszerne (jak dla mnie – laika) wyjaśnienia, i świetne zdjęcia. Bez problemu rozpoznałam, że zerwane dziś z synkiem gałązki z pączkami (niestety z mocno nadłamanego konara dużego drzewa) to klon jesionolistny. Wstawiliśmy do wody i poczekamy czy rozwiną nam się ładnie. Dziękujemy i pozdrawiamy lokalnie, z Łodzi 🙂
Pozdrawiam 🙂
Super strona, fajnie by było gdyby baza zdjęć i gatunków się powiększała!