Park im. Stanisława Staszica znajduje się w śródmieściu Łodzi w obrębie ulic Narutowicza, Uniwersyteckiej, Jaracza i Wierzbowej. Jego budowę rozpoczęto w 1899 r. według projektu ówczesnego ogrodnika miejskiego Leona Grabowskiego. Jako oficjalną datę otwarcia parku podaje się rok 1902.

Pomnik Stanisława Staszica w parku
Pomnik Stanisława Staszica w parku, 20-06-2017

Park Staszica powstał jako czwarty łódzki park miejski. Początkowo nazywany był ogrodem przy ul. Dzielnej (Dzielna to nazwa ul. Narutowicza do 1924 r.). Imię wielkiego uczonego nadano po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. W 1992 park został wpisany do rejestru zabytków. Obecnie ma powierzchnię 4,1 ha.

Park Staszica
Park Staszica, 10-05-2018

Przed rokiem zajrzałam do parku im. Staszica z książką pod redakcją profesora Jakuba Mowszowicza „Parki Łodzi” z 1962 r., aby sprawdzić co się zmieniło ponad pół wieku od jej wydania i czy nadal rosną stare drzewa, które wówczas opisano. Od tej pory często odwiedzam to niezwykłe miejsce.

Park Staszica
Park Staszica, 10-05-2018

Za „Parkami Łodzi” zacytuję opinię zasłużonego dla Łodzi ogrodnika-architekta Stefana Rogowicza (1891-1946) o parku im. Staszica:

Ogród ten, o typie pejzażowym, rozplanowany został na ogół umiejętnie, co zasługuje na szczególną uwagę ze względu na to, że racjonalne projektowanie ogrodów pejzażowych na niewielkich przestrzeniach jest rzeczą ryzykowną i niełatwą, zwłaszcza na terenach śródmiejskich, zwykle otoczonych murami domów i pozbawionych dalszych widoków na krajobraz okolicy. W tym jednak wypadku pomimo stosunkowo małego terenu, pejzażowe rozplanowanie ogrodu tego rozwiązane zostało na ogół pomysłowo, co uwidacznia się zwłaszcza w odpowiednim ugrupowaniu zadrzewień ogrodu, stwarzających piękne perspektywy wewnętrzne. (Rogowicz, 1931).

Wierzby płaczące nad stawem
Wierzby płaczące (Salix sepulcralis 'Chrysocoma’), 20-06-2017

W „Parkach Łodzi” czytamy, że jesienią 1901 r.

(…) sprowadzono ze szkółek Piotra Hosera dużą ilość materiału sadzeniowego: 1 174 sztuk drzew należących do 231 gatunków i odmian, 6200 sztuk krzewów należących do 254 gatunków i odmian oraz ok. 2500 krzewów ligustru do obsadzenia szpalerów.

Alejka w parku im. Staszica
Park im. Staszica, 10-05-2018

Wśród tej imponującej ilości materiału szkółkarskiego były dendrologiczne rarytasy, rzadkie nie tylko w Łodzi, ale w skali całego kraju. Okazuje się, że wiele z nich żyje sobie do dziś w niewielkim parku im. Staszica położonym w centrum wielkiego miasta. Z opisanych w „Parkach Łodzi” interesujących drzew nie znalazłam tylko kilku. Na mapce we wspomnianej książce opatrzono numerami ponad 40 drzew i krzewów. Musiały to być rośliny już wówczas z jakiegoś powodu przyciągające uwagę, skoro autorzy publikacji wybrali je spośród innych. No i otóż w odniesieniu do stanu sprzed ponad pół wieku przede wszystkim brakuje niektórych topól, które uchodzą za drzewa krótkowieczne.

Szkółki Piotra Hosera, z których sprowadzono rośliny do parku, zostały reaktywowane i działają obecnie pod nazwą Szkółki Żbikowskie.

Kwietnik w parku Staszica
Wiosenny kwietnik z różnobarwnych bratków, 10-05-2018

W książce „Parki Łodzi” znajdziemy opis parku Staszica pasujący również jak ulał do stanu dzisiejszego:

Rozmieszczone na skrajach parku gęste skupiny odgradzają jego doskonale rozplanowane wnętrze od gwaru ulicy i murów sąsiednich domów mieszkalnych. Centrum parku stanowią: staw, prostokątny duży trawnik z kwietnikiem i dobrze wkomponowany w tło plac zabaw dla dzieci. Alejki o łagodnych łukach i biegnące między nimi dróżki są tak przeprowadzone, że wywołują coraz to nowe wrażenia i przeżycia estetyczne i każą zapomnieć o szczupłej przestrzeni parku. Na podkreślenie zasługuje fakt, że zgromadzona jest tu spora kolekcja ciekawych gatunków i odmian drzew i krzewów liściastych; znamienne, że nie ma tu zupełnie gatunku iglastego.

Park Staszica, 20-06-2017
Park Staszica, 20-06-2017

Nowo urządzona część parku od strony ul. Wierzbowej już teraz wygląda efektownie.

Perukowiec podolski 'Royal Purple' (Cotinus coggygria 'Royal Purple')
Perukowiec podolski 'Royal Purple’ (Cotinus coggygria 'Royal Purple’), 10-05-2018

Rosną tam m.in. czerwonolistne perukowce podolskie.

Pomnik Staszica
Pomnik Staszica, 10-05-2018

„Z każdej ulicy otaczającej park prowadzą do niego wejścia, jednak głównym, najczęściej używanym, jest wejście od ul. Narutowicza przy ul. Tramwajowej” – pisali autorzy „Parków Łodzi”. Tak pozostało do dzisiaj. Kwietnik z agawą pośrodku widoczny na zdjęciu we wspomnianej publikacji przy wejściu od Narutowicza obecnie zastąpił prostokątny plac z pomnikiem patrona parku obramowany trawnikiem i pąsowymi różami. Pomnik Stanisława Staszica autorstwa łódzkiego rzeźbiarza Kazimierza Karpińskiego odsłonięto w 1984 roku.

Wierzby płaczące nad stawem
Wierzby płaczące (Salix x sepulcralis 'Chrysocoma’) nad stawem, 20-06-2017

„Za trawnikiem otwiera się widok na lustro wody niewielkiego stawu z wysepką, o naturalnie zarysowanych brzegach. Z wyspy zwiesza nad wodą długie zielone warkocze wierzba zwisająca złota, Salix alba var. vitellina pendula Rehd.” – czytamy w „Parkach Łodzi”. Staw nie jest imponujących rozmiarów, ale w centrum Łodzi taka oaza to skarb. Wiele osób tu zagląda.

Wierzba płacząca (Salix x sepulcralis 'Chrysocoma')
Wierzba płacząca (Salix x sepulcralis 'Chrysocoma’) nad stawem aktualnie bez wody. 10-05-2018

Po 56 latach od wydania wspomnianej publikacji w parku im. Staszica nadal jest staw i są wierzby płaczące, tylko zmieniło się nazewnictwo botaniczne. Aktualnie ten popularny kultywar wierzby nosi karkołomną nazwę Salix x sepulcralis Simonk. ‘Chrysocoma’. Uważany jest za „sztucznego” mieszańca pochodzącej z Chin wierzby babilońskiej (Salix babylonica ‘Babylon’) i żółtokorej odmiany wierzby białej (Salix alba ‘Vitellina’). Po pierwszym z rodziców odziedziczył silnie zwieszające się pędy, po drugim wytrzymałość na mróz i żółte zabarwienie kory. Kultywar powstał w Berlinie w słynnych na całą Europę szkółkach Spaetha i został po raz pierwszy uwzględniony w katalogu szkółki z 1888 r. jako „Salix vitellina pendula nova„.

Klon jawor (Acer pseudoplatanus)
Klon jawor (Acer pseudoplatanus) niezwykłych kształtów, 20-06-2017

Wielopniowy klon jawor (Acer pseudoplatanus L.) – pomnik przyrody rośnie w pobliżu stawu. Przyciąga uwagę dziwaczną sylwetką.

Klon jawor (Acer pseudoplatanus)
Klon jawor (Acer pseudoplatanus), 10-05-2018

Nie uwzględniono go w książce „Parki Łodzi” – pewnie jeszcze wtedy nie rzucał się w oczy. Pomiary tego okazu znajdziecie w Rejestrze Polskich Drzew Pomnikowych.

Klon zwyczajny (Acer platanoides)
Klon zwyczajny (Acer platanoides) – pomnik przyrody, 10-05-2018

Obok pomnikowego jaworu (widocznego w głębi) rośnie klon zwyczajny (Acer platanoides L.) z tabliczką „Pomnik przyrody”. Jednak nie udało mi się znaleźć go w rejestrze pomników przyrody. Nie jest też wymieniony w „Parkach Łodzi” z 1962 r.

Topole (Populus sp.)
Topole (Populus sp.) od strony ulicy Narutowicza, 20-06-2017

Topole opisane w „Parkach Łodzi” rosnące przy bocznym wejściu od strony Narutowicza kończą swój żywot. Wiele gatunków topól to drzewa krótkowieczne. Na zdjęciu widać jedną martwą i dalej jedną żywą.

Klon zwyczajny (Acer platanoides)
Na pagórku rośnie teraz klon zwyczajny (Acer platanoides), 10-05-2018

Na sztucznym wzgórku usytuowanym w południowej części parku stało dawniej popiersie Stanisława Staszica ufundowane przez Stowarzyszenie Techników w 1918 r. Pomnik został zniszczony w czasie II wojny światowej.

Głaz narzutowy
Jeden z głazów narzutowych, 10-05-2018

U stóp pagórka znajdują się dwa głazy narzutowe, które zostały uznane za pomniki przyrody. W tym oświetleniu głaz wygląda jak czaszka dinozaura 🙂

Klon polny (Acer campestre)
Klon polny (Acer campestre), 10-05-2018

W pobliżu pagórka w zacisznym zakątku przy budynkach od strony ul. Narutowicza rośnie piękny klon polny, zwany inaczej paklonem (Acer campestre L.). Jest to gatunek najrzadziej sadzony w parkach pośród krajowych klonów. Ale w ostatnich latach odmiany o wąskim pokroju wytrzymałego na suszę klonu polnego są coraz częściej sadzone na ulicach miast – również w Łodzi.

Liście klonu polnego (Acer campestre)
Liście klonu polnego (Acer campestre), 20-06-2017

Tak wyglądają liście klonu polnego (Acer campestre L.). Bardzo ładne. Widać też dojrzewające skrzydlaki.

Dąb wielkoowocowy (Quercus macrocarpa)
Dąb wielkoowocowy (Quercus macrocarpa), 20-06-2017

Na trawniku naprzeciw pagórka w parku im. Staszica rośnie rarytas dendrologiczny – stary dąb wielkoowocowy, zwany też dębem wielkolistnym (Quercus macrocarpa Michx.). Taki okaz sprawia, że dendrologom szybciej krąży krew w żyłach. Przed ponad 56 laty autorzy „Parków Łodzi” tak pisali o nim:

(…) duże drzewo o obwodzie pnia 1,80 m z szerokorozłożystą koroną i wielkimi, do 30 cm długimi, głęboko klapowanymi liśćmi; pochodzi z Ameryki Północnej, gdzie występuje w środkowym i górnym dorzeczu Missisipi i Missouri.

Dąb wielkoowocowy (Quercus macrocarpa)
Dąb wielkoowocowy (Quercus macrocarpa), 10-05-2018

Dąb wielkoowocowy w parku im. Staszica rośnie wśród innych drzew, koronę ma wysoko – trudno zrobić dobre zdjęcie. Ciekawe, że żołędzie tego dębu są pozbawione garbników i gorzkiego smaku – i uwaga – mogą być spożywane na surowo. Niestety u nas ten gatunek dębu zwykle owocuje słabo.

Kwitnący głóg cętkowany (Crataegus punctata)
Głóg cętkowany (Crataegus punctata), 10-05-2018

Na tym samym trawniku, na którym rośnie dąb wielkoowocowy, znalazłam właśnie teraz kwitnący jeden z głogów cętkowanych (Crataegus punctata Jacq.), o którym autorzy „Parków Łodzi” z 1962 r. tak pisali:

(…) piękny okaz głogu cętkowanego, Crataegus punctata Jacq., również gatunku północnoamerykańskiego, charakteryzującego się spłaszczoną koroną, pędami bezcierniowymi, niezwykłymi u głogu, liśćmi duzymi, żąbkowanymi; szczególnie dekoracyjne są jego czerwone, jasno nakrapiane owoce, którymi w jesieni okrywa się bardzo obficie. Jeszcze jeden okaz tego głogu znajdujemy na przeciwległym końcu parku (…). Obwody obu drzew wynoszą odpowiednio 0,80 m i 1,05 m.

Lipa amerykańska 'Stellata' (Tilia americana 'Stellata')
Lipa amerykańska 'Stellata’ (Tilia americana 'Stellata’), 30-05-2017

Na mapce dotyczącej parku Staszica w książce „Parki Łodzi” zaznaczono lipę gwiaździstą (Tilia stellata Th. Hartig). Podręcznik „Dendrologia” z 2008 r. autorstwa Włodzimierza Senety i Jakuba Dolatowskiego określa ją jako odmianę rosochatą lipy amerykańskiej (Tilia americana L. ‘Stellata’). Jest to lipa o bardzo dużych liściach, późno kwitnąca. W dalszym ciągu w parku Staszica w pobliżu pagórka rośnie ten sam osobnik, choć nie wygląda na wiekowe drzewo. Zwracają uwagę ogromne liście.

Kasztanowiec mieszańcowy (Aesculus hybrida)
Kasztanowiec mieszańcowy (Aesculus hybrida), 20-06-2017

Kolejna osobliwość dendrologiczna – kasztanowiec mieszańcowy (Aesculus x hybrida DC.) został zaznaczony na mapce w parku im. Staszica w książce ‘Parki Łodzi” z 1962 r. To niepozorne drzewo jest mieszańcem północnoamerykańskich gatunków: kasztanowca krwistego (Aesculus × carnea Hayne) i kasztanowca żółtego (Aesculus flava Soland.). Włodzimierz Seneta w książce „Drzewa i krzewy liściaste. A-B” wydanej w 1991 r. podaje, że jest to gatunek bardzo rzadko notowany. Liście ma piękne, nie tknięte przez szrotówka kasztanowcowiaczka.

Opadłe kwiatykasztanowca mieszańcowego (Aesculus hybrida)
Opadłe kwiaty kasztanowca mieszańcowego (Aesculus hybrida), 30-05-2017

Kasztanowiec mieszańcowy (Aesculus x hybrida DC.) ma kwiaty stulone, wąskie, od bladożółtych do czerwonych, z gruczołkowatymi włoskami na szypułkach, kielichu i na brzegach płatków (widać te gruczołkowate włoski na zdjęciu). Kształt kwiatów drzewo odziedziczyło po kasztanowcu żółtym. Są one zupełnie inne niż u popularnego kasztanowca białego. Na zdjęciu znalezione pod drzewem opadłe kwiaty na tle ławki.

Lipy krymskie wokół placu zabaw dla dzieci
Lipy krymskie (Tilia 'Euchlora’) wokół placu zabaw, 20-04-2018

Plac zabaw dla dzieci w parku Staszica jest zlokalizowany od strony ulicy Wierzbowej. Ma kształt podkowy otoczonej gęstą zielenią. Dużo tu lip krymskich (Tilia 'Euchlora’), często spotykanych w Łodzi.

Brzoza papierowa (Betula papyrifera)
Brzoza papierowa (Betula papyrifera), 20-04-2018

Wokół placu zabaw rośnie kilka brzóz papierowych (Betula papyrifera Marsch.), o których wspomnieli autorzy „Parków Łodzi”. Jeden z okazów jest martwy, co nie dziwi w tak sędziwym wieku, ale reszta trzyma się nieźle.

W miejscu gdzie teraz jest plac zabaw przed wojną stał teatr letni, a miejsce zabaw dla dzieci było zlokalizowane w pobliżu ulicy Uniwersyteckiej.

Leszczyna turecka (Corylus colurna)
Leszczyna turecka (Corylus colurna), 10-05-2018

Na ramionach półokręgu otaczającego plac zabaw nadal rośnie piękna okazała leszczyna turecka (Corylus colurna L.) wspomniana przez autorów „Parków Łodzi”, natomiast nie znalazłam tutaj pełnokwiatowej odmiany wiśni (Prunus cerasus 'Rhexii’). Być może ukrywa się gdzieś w gęstwinie krzewów. Wiśnie pełnokwiatowej odmiany rosną w innym miejscu, przy murku oddzielającym park od ul. Narutowicza.

Liście leszczyny tureckiej (Corylus colurna)
Liście leszczyny tureckiej (Corylus colurna), 20-06-2017

Liście leszczyny tureckiej są duże i miękkie w dotyku.

Kwitnąca wiśnia zwyczajna 'Rhexii' (Prunus cerasus 'Rhexii')
Wiśnia zwyczajna 'Rhexii’ (Prunus cerasus 'Rhexii’), 15-06-2016

Wiśnia zwyczajna odmiany pełnokwiatowej (Prunus cerasus 'Rhexii’) rośnie w parku Staszica od strony ul. Narutowicza. Ta angielska odmiana znana była już w XVI wieku. Obecnie niestety rzadko spotykana. Jest to niewielkie drzewko o niezwykłej piękności kwiatach, białych z zielonym oczkiem, średnicy 3-4 cm, bardzo pełnych (składają się nawet z 60 płatków), zwisających na długich szypułkach. Kwitnie na początku maja. Owoców nie zawiązuje. Wspomniana w „Parkach Łodzi” z 1962 r., obecnie rośnie w innym miejscu niż wówczas opisano – być może to inny okaz tej samej odmiany.

Zdjęcia i opisy kolejnych drzew z parku Staszica znajdziecie tutaj.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *