Opublikowane przez
Oliwnik wąskolistny (Elaeagnus angustifolia L.) to krzew lub małe drzewo dość często spotykane w łódzkich parkach i zieleńcach. Zwany też dziką oliwką albo rosyjską oliwką, bo owoce przypominają drobne oliwki – ma również podobne srebrzyste liście. Rósł niegdyś w pobliżu starego dworca Łódź Fabryczna zwieszając owocujące gałęzie przy przejściu podziemnym na Kilińskiego. Tam właśnie wiele lat temu miałam przyjemność go poznać. Nie znalazłam go jak dotąd w okolicach nowego Fabrycznego. W Ciechocinku oliwnik – wraz z tamaryszkiem – sadzony jest przy tężniach jako jeden z nielicznych krzewów tolerujących duże zasolenie. Pewnie pojawi się również w Łodzi przy powstających mini tężniach.
Oliwnik wąskolistny (Elaeagnus angustifolia L.) należy do rodziny oliwnikowatych (Elaeagnaceae) i jest spokrewniony z rokitnikiem (Hippophae rhamnoides).
POCHODZENIE
Pochodzi z południowo-zachodniej Azji (Azja zachodnia i środkowa, Afganistan, od południowej Rosji i Kazachstanu po Turcję i Iran), gdzie występuje w dolinach rzek przecinających suche pustynne obszary, w pobliżu jezior, przy oazach, tworząc miejscami rozległe zarośla.
POKRÓJ
Zwykle rośnie w postaci niewysokiego drzewka (3-7 m wysokości) o pochylonym pniu i rozłożystej ażurowej koronie, często jednostronnie wykształconej, ze zwisającymi gałęziami. Czasami przybiera formę szerokiego krzewu. Trochę przypomina z wyglądu gruszę wierzbolistną. Nie tworzy rozłogów.
PĘDY
Pędy zwykle cierniste, za młodu pokryte miękkimi srebrzystymi gwiazdkowatymi włoskami, widocznymi przez silną lupę. Starsze gałązki nagie o korze czerwonobrunatnej, opatrzone przekształconymi w ciernie krótkopędami. Krótkie pędy boczne nie drewnieją i opadają w jesieni wraz z liśćmi.
LIŚCIE
Liście przypominają liście wierzby białej – są krótkoogonkowe, lancetowate lub eliptyczne, całobrzegie, skórzaste, długości do 8 cm, początkowo obustronnie srebrzystobiałe z metalicznym połyskiem, później tylko od spodu jasne, a z wierzchu matowo szarozielone. Ustawione na pędach skrętolegle. Liście utrzymują się na roślinie do późnej jesieni i opadają nie zmieniając zabarwienia.
KWIATY
Kwiaty zwykle obupłciowe, 4-krotne, drobne, z zewnątrz srebrzyste, wewnątrz cytrynowożółte, na krótkich szypułkach, po 1-3 w kątach liści. Pojawiają się w maju i czerwcu. Miododajne. Pachną silnie, słodko, bardzo przyjemnie – niektórzy uważają, że to najprzyjemniejszy zapach na świecie.
OWOCE
Owoce to elipsoidalne nibypestkowce długości 0,7-1,4 cm. Niedojrzałe owoce pokryte są srebrzystobiałymi włoskami, dojrzałe prawie nagie, żółtawe, pomarańczowe lub brunatne . Są jadalne, słodkawe, lecz suche i mączyste, o smaku mniej lub bardziej ściągającym – w zależności od tego, na jaki egzemplarz trafimy. Przeważnie bardziej ? „Pestka” stosunkowo duża, twarda (lecz przy przeżuwaniu raczej skórzasta niż „kamykowata”), charakterystycznie paskowana. Właściwym owocem jest niełupka (czyli właśnie „pestka”) otoczona przez rozrośnięte hypancjum.
GDZIE ROŚNIE
Oliwnik wąskolistny wymaga słonecznego stanowiska. Jest odporny na mrozy, upały, suszę w podłożu i powietrzu, zasolenie, a także na zanieczyszczenie powietrza (zapylenie, gazy) – ponoć pod tym względem nie ma sobie równych wśród roślin drzewiastych. Dobrze rośnie na gruntach piaszczystych, a nawet kamienistych i żwirowatych. Woli gleby lekkie, suche, o zasadowym odczynie, natomiast nie lubi gliniastych i podmokłych. Doskonale czuje się w wielkich miastach. Jak na roślinę ozdobną wyjątkowo niekłopotliwy w obsłudze. Nadaje się do rekultywacji terenów zdegradowanych, np. poprzemysłowych. Umiejętnie stosowany jest cennym krzewem do zadrzewień miejskich i osiedlowych. Przez architektów zieleni specjalnie ceniony w kompozycjach ze względu na kolor „srebrny metallic”. Najbardziej efektowny w towarzystwie roślin o kontrastowym czerwonym zabarwieniu.
W ŁODZI
Oliwnik wąskolistny rośnie w Łodzi m.in. w parku im. Poniatowskiego, parku Helenów, parku Źródliska II, zieleńcu przy Narutowicza-Kilińskiego.
BIOLOGIA
Oliwnik wąskolistny zaczyna owocować już w wieku około 3 lat. Owocuje zwykle obficie. Owoce dojrzewają we wrześniu i październiku, często pozostają na gałązkach do wiosny, lub póki nie zostaną zjedzone przez ptaki.
UPRAWA
Oliwnik rośnie szybko. Ma płytki system korzeniowy, pod wpływem silnych wiatrów może w starszym wieku ulegać wykrotom. Dobrze znosi cięcie, ładnie się przy tym zagęszcza. Może być prowadzony w formie żywopłotu (należy sadzić co 90 cm). Roślina wybitnie światłożądna, w cieniu słabo się rozwija i nie wygląda ładnie.
Oliwnik podobnie jak spokrewniony z nim rokitnik współżyje z promieniowcami wiążącymi azot atmosferyczny (brodawki na korzeniach), dlatego może być sadzony na jałowym podłożu jako roślina pionierska, użyźniająca glebę.
Interesujące, że również bakterie na gałęziach drzew mogą pomagać w nawożeniu. Nie tylko rośliny z brodawkami na korzeniach współpracują z mikroorganizmami:
https://www.eurekalert.org/pub_releases/2016-05/uow-bib052016.php#.V0Ph6xkTGvk.facebook
W Rosji doświadczalnie stwierdzono, że rośliny z rodziny oliwnikowatych są dobrymi kompanami dla roślin sadowniczych. Zwiększają ich plenność nawet o 10%.
W KUCHNI
Owoce oliwnika są dobrym źródłem białka, węglowodanów, witamin, związków mineralnych, flawonoidów, związków fenolowych, a nawet kwasów tłuszczowych, co nie jest częste w przypadku owoców. Można je jeść na surowo, lecz po całkowitym dojrzeniu – niedojrzałe są mocno ściągające, nieprzyjemne w smaku. Dojrzałe też są ściągające, ale mniej. Lepsze gdy trochę poleżą. Owoce można długo przechowywać bez obróbki – wiele miesięcy, nawet kilka lat. Można je wysuszyć, zmielić na mąkę i dodawać do zwykłej mąki przy wypieku chleba lub ciast, do placków i zup – w ten sposób owoce oliwnika są wykorzystywane na Wschodzie. Z owoców robi się wino o swoistym przyjemnym aromacie. Owoce uprawnych form oliwnika wąskolistnego o słodkim smaku, większych rozmiarach, z czerwonym rumieńcem są w swej ojczyźnie przedmiotem handlu. Uprawne odmiany nie mają cierni. Z liści i aromatycznych kwiatów oliwnika można przyrządzać herbatkę.
Łukasz Łuczaj o oliwniku:
https://www.youtube.com/watch?v=tJ7fCl9qhVg
W FITOTERAPII
Jako roślina lecznicza oliwnik wąskolistny został opisany przed wiekami przez Awicennę. Również obecnie jest szeroko stosowany w rejonie naturalnego występowania.
LIŚCIE: Napary z liści, kwiatów, owoców są wykorzystywane jako środek ściągający, przeciwbólowy, uspokajający, moczopędny, przeciwrobaczy, wykrztuśny, obniżający gorączkę. Mają działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwzapalne. Stosowane w leczeniu puchliny wodnej, szkorbutu, robaczyc, zapalenia jelit, różnych dolegliwości układu oddechowego, chorobach serca, miażdżycy. Zewnętrznie w postaci okładów na bóle reumatyczne i artretyczne, bóle w krzyżu, lumbago, a także choroby skóry. Świeże liście od dawna służą jako środek gojący rany. Liście do celów leczniczych zbiera się w pierwszej połowie lata.
OWOCE: Odwar z wysuszonych owoców lub sproszkowane owoce pomagają przy biegunkach. Uważa się, że owoce poprawiają pamięć – być może w związku z występowaniem w nich kwasów tłuszczowych.
KWIATY: Olejem nastawionym na kwiatach oliwnika smarowano się przy przeziębieniach i nacierano skórę głowy przy wypadaniu włosów.
ROŚLINA AROMATYCZNA
W książce „Scented Flora Of The World” (Pachnąca flora świata) Roy Genders pisze, że kwiaty oliwników tworzą się w kątach liści, są przeważnie schowane wśród listowia i niewidoczne z daleka, lecz krzew łatwo zlokalizować po intensywnym słodkim zapachu, niemal tak silnym jak aromat kwiatów pomarańczy w bezwietrzne dni. To niezwykłe, że tak drobne kwiaty są w stanie uwalniać tak wonną perfumę.
Jak zrobić aromatyczną nalewkę z kwiatów oliwnika:
https://www.youtube.com/watch?v=Cwcair5w44U
MAGIA ROŚLIN
W rejonie naturalnego zasięgu rośliny uważano, że ciernisty i silnie pachnący oliwnik chroni przed złymi duchami. U narodów Azji owoce oliwnika uchodziły za symbol wytrwałości, siły życiowej i płodności. Obsypywano nimi nowożeńców – jak u nas ryżem. W legendach, podaniach, przysłowiach, zagadkach oliwnik pojawia się tak często jak w Europie brzoza czy świerk. Opowiadano, że owoce oliwnika 22 czerwca porzucają drzewo i gęsiego udają się do Mekki. Tam na pestkach pojawia się święty „alif” – pierwsza litera arabskiego alfabetu, po czym owoce wracają na drzewo i dojrzewają. Takie „uświęcone” napisami pestki nawlekano na nitkę i noszono jako amulet na szyi lub na rękach w postaci bransoletek.
CIEKAWOSTKI
W „Dendrologii” Senety i Dolatowskiego jest informacja, że połknięte „pestki” oliwnika pełnią u wielu gatunków ptaków rolę gastrolitów – „kamyczków”, które w mechaniczny sposób ułatwiają trawienie.
