Jedyny prawdopodobnie w Łodzi dorosły okaz topoli białej odmiany ‘Bolleana’ (czyli topoli turkiestańskiej) rośnie na Gdańskiej przy słynnej willi Kellera. Mam nadzieję, że pofabrykancki pałacyk doczeka się remontu, a wyjątkowa topola pozostanie ozdobą ogrodu.
Topola biała ‘Bolleana’ (Populus alba L. ‘Bolleana’) jest eleganckim drzewem o o szczupłym, zwartym pokroju i jasnej korze. Początkowo wrzecionowata sylwetka z wiekiem staje się szersza, bardziej stożkowata.
Topola biała ‘Bolleana’ przy willi Kellera została posadzona prawdopodobnie w latach sześćdziesiątych XX wieku, bo widać ją na zdjęciu z lat siedemdziesiątych. Kolejne zdjęcie – z lat siedemdziesiątych lub osiemdziesiątych – pochodzące ze zbiorów Zdzisława Konickiego zostało zamieszczone dzięki uprzejmości jego wnuczka Pana Macieja Zduniewskiego.
Obecnie ma obwód pnia w pierśnicy 2,64 m, a to niezły wynik jak na tę odmianę. Włodzimierz Seneta w „Dendrologii” (mam wydanie z 1983 r.) wymienia jedną topolę odmiany ‘Bolleana’ z Poznania o wymiarach: obwód 220 cm, wysokość 20 m – nie wiem czy to drzewo nadal żyje.
Topola biała ‘Bolleana’ osiąga wysokość u nas do około 20 m. Podobna do typowej topoli białej, różni się jednak zwartym, wyprostowanym pokrojem korony.
Za młodu wąską sylwetką przypomina topolę włoską. Wszystkie konary i gałęzie są wyprostowane. Z czasem korona poszerza się.
U dorosłego drzewa konary i gałęzie tylko w górnej części korony są ustawione pionowo.
Kora na pniu i gałęziach zielonkawoszara, u starszych okazów białozielona, gładka. Młode pędy zielone z szarym kutnerem.
Liście 3-5-klapowe, na długopędach głębiej wcinane i silniej ząbkowane, na krótkopędach bardziej zaokrąglone, z wierzchu ciemnozielone, spodem srebrzystobiałe, długości 6-12 cm. Poruszając się na wietrze dwubarwne liście dają ciekawy efekt plastyczny i wyraźnie szeleszczą.
‘Bolleana’ to odmiana płci męskiej, w związku z tym nie wytwarza uciążliwego puchu nasiennego.
W literaturze określana jest jako Populus alba L. ‘Pyramidalis’, Populus alba var. pyramidalis Bunge, Populus alba f. pyramidalis Dipp., Populus alba var. bolleana (Lauche) Otto, Populus bolleana Lauche. Nazwa odmiany ‘Bolleana’ pochodzi od nazwiska berlińskiego naturalisty i dendrologa Carla Augusta Bolle’a (1821-1909).
Wymagania i zastosowanie są podobne do topoli włoskiej. Dobrze wygląda w alejach i szpalerach. Rośnie wolniej od topoli włoskiej, ma szerszą koronę i zwykle jest niższa.
Pochodzenie tej odmiany nie jest całkiem jasne. Zwana jest topolą turkiestańską, gdyż wywodzi się spośród dość częstych w środkowej Azji form o wąskim pokroju. Sprowadzona w 1841 r. z okolic pasma górskiego Karatau w południowym Kazachstanie, gdzieś między Samarkandą a Bucharą.
Jest to typowe drzewo klimatu kontynentalnego, dobrze rośnie jedynie w okolicach o suchym powietrzu. W związku ze swym pochodzeniem nieco wrażliwa na mróz, szczególnie w młodości – ale w centrum Łodzi znalazła doskonałe dla siebie warunki. Zdrowsza i bardziej żywotna od topoli włoskiej. Lubi słoneczne stanowiska. To dobre drzewo do ekstremalnych warunków w centrum wielkiego miasta: odporne na suche, gorące powietrze, niedobór wody w glebie, zasolenie podłoża. Potrzebuje jednak odpowiedniego miejsca, nie nadaje się na wąskie ulice. Wymaga trochę pracy, systematycznego usuwania odrostów korzeniowych. Dla miast, które cenią sobie bioróżnorodność, szlachetne odmiany topoli białej są doskonałym wyborem.
Podobny pokrój ma odmiana topoli białej ‘Raket’ (‘Rocket’), która została uzyskana w wyniku celowej wstecznej krzyżówki topoli białej i męskiej ‘Bolleana’ w Holandii w 1956 r. Wprowadzona do sprzedaży w 1972 r. Ma wyjątkowo wąską, szczupłą sylwetkę, wszystkie gałęzie wyprostowane, bardzo prosty pień. Jest to udoskonalona forma topoli piramidalnej, ponoć odporna na choroby liści. Odmiana żeńska. Okazów odmiany ‘Raket’ jak dotąd w Łodzi nie spotkałam.
Jeśli interesujesz się topolami przeczytaj o topoli włoskiej i topoli chińskiej.
A także o topoli berlińskiej i jej odmianie carskiej.
A co z dwoma okazami przy ul. Kilińskiego? Pamiętam, że tam rosły (nie wiem jak teraz, bo dawno nie byłem w Łodzi), ale skoro Pani o nich nie wspomina to może już ich nie ma. Uważam, że topola turkiestańska to rewelacyjne drzewo: ma oryginalny pokrój, nie wytwarza uciążliwego puchu nasiennego i dekoracyjnością przebija moim zdaniem wszystkie inne drzewa (może z wyjątkiem zwykłej topoli białej). Jest też rzadko spotykana (z wyjątkiem Warszawy): występuje w zaledwie kilku miastach Polski (na pewno Warszawa, Łódź, Sopot, Radom, Poznań??). Jednym słowem unikat, warty sadzenia w reprezentacyjnych miejscach, np. jako soliter na środkach dużych rond lub w szpalerach, które można łączyć z osiką kolumnową (Populus tremula ‘Erecta’), którą od niedawna zaczynają wprowadzać do miast.
W którym miejscu przy Kilińskiego? Sprawdzę to.
Niestety drzew tych już nie ma. Na zdjęciu z 2011 r. widać już oznaki zamierania, zwłaszcza osobnika o nadzwyczaj szerokiej, jak na tą odmianę, koronie. W maju 2013 r. drzewa zamierają, a a ten szeroki egzemplarz nie wykazuje już oznak życia. W sierpniu 2014 r. pozostała tylko sucha topola z szeroką koroną, a na zdjęciu z czerwca 2017 r. drzew już nie ma. W sumie rosły chyba 3 egzemplarze (2 na pewno, a co do trzeciej mam pewne wątpliwości: wąska korona, słabe zdjęcie). Wygląda na to, że została tylko ta jedna z Gdańskiej. I oby żyła jak najdłużej!
Oj szkoda 🙁
Czy są gdzieś dostępne zdjęcia topól odmiany Bolleana, które rosły na Kilińskiego?
Są na Street View z 2011 r. (przy skrzyżowaniu Kilińskiego z Wigury). Oprócz tego nie wiem czy da się jeszcze jakieś znaleźć, ale może Pani spróbować poszukać.
Faktycznie, piękne drzewa to były, w sumie do niedawna.
Obawiam się, że ta z Gdańskiej jest ostatnia w Łodzi. Niestety rośnie przy samym ogrodzeniu. Są jeszcze 2 w botaniku, ale rachityczne.
Jeśli się nie mylę, topola biała (acz nie wiem, czy mowa o tej samej odmianie) rośnie obok budynku mechanicznego przy Politechnice Łódzkiej (wchodząc od ulicy Stefanowskiego na kampus, należy skręcić tuż za budką ochroniarską w lewo)
O, dokładnie tutaj:
https://www.google.pl/maps/@51.7521384,19.4523386,3a,75y,351.74h,101.59t/data=!3m7!1e1!3m5!1s3vWyIf7I9V6qsM8ihJ7LXg!2e0!6s%2F%2Fgeo2.ggpht.com%2Fcbk%3Fpanoid%3D3vWyIf7I9V6qsM8ihJ7LXg%26output%3Dthumbnail%26cb_client%3Dmaps_sv.tactile.gps%26thumb%3D2%26w%3D203%26h%3D100%26yaw%3D254.63733%26pitch%3D0%26thumbfov%3D100!7i16384!8i8192
Sprawdzę 🙂
Bardzo dziękuję za info 🙂
Dzień dobry,
Bardzo ciekawy artykuł. Topolę białą odm. ‘Bolleana’ niedawno znalazłem w Poznaniu, przy ul. Św. Rocha. Jest to młode drzewo o obw. “na oko” ok. 1,5 m ale już sporej wysokości (jakieś 20 m). Wierzchołek ma przycięty.
A ta topola z książki o której Pani wspomniała to gdzie dokładnie rosła (rośnie )? Może jej poszukam…