Przy budynku administracyjnym Ogrodu Botanicznego w Łodzi przy ul. Retkińskiej 39/65 kwitnie teraz stewarcja kameliowata (Stewartia pseudocamellia). Aż nie chce się wierzyć, że drzewko o tak egzotycznym wyglądzie wytrzymuje nasz klimat. Warto zatrzymać się i popatrzeć, bo to jedna z piękniejszych roślin drzewiastych.

Jej japońska nazwa, natsu tsubaki, znaczy „letnia kamelia” i odnosi się do ukazujących się latem kwiatów przypominających kamelie. Również nazwa gatunkowa ma związek z kamelią, choć z kolei polska nazwa rodzaju przekalkowana z łacińskiej wydaje się trochę sztywna.

Stewarcje (Stewartia L.) należą do rodziny herbatowatych (Theaceae) i są spokrewnione właśnie z kameliami, krzewem herbacianym, franklinią.

Rodzaj Stewartia ma szeroki zasięg geograficzny. Znanych jest kilkanaście gatunków pochodzących ze wschodniej Azji lub Ameryki Północnej. Są rzadko spotykane w Polsce, choć niektóre z nich mogą być uprawiane w naszym klimacie. O gatunkach z rodzaju Stewartia przeczytacie więcej TUTAJ.

Największa w kraju kolekcja stewarcji rośnie w arboretum w Rogowie. Mamy nawet polską odmianę stewarcji kameliowatej ‘Rogów’ (Tumiłowicz 2003), wyselekcjonowaną ze względu na kształt i wielkość kwiatów. Drugą polską odmianą jest ‘Julia’ o pokroju wysokiego krzewu, która kwitnie już w młodym wieku. Została wyselekcjonowana i wprowadzona do handlu (2003) przez dra Piotra Murasa z Krakowa.

Nazwa rodzaju Stewartia pochodzi od nazwiska Johna Stuarta (1713-1792), XVIII-wiecznego szkockiego arystokraty, premiera Wielkiej Brytanii, miłośnika botaniki i jednego z założycieli ogrodów Kew. Została nadana w 1753 r. przez Linneusza, który popełnił błąd w pisowni nazwiska. I tak już zostało, choć niektórzy badacze i systematycy domagają się jej zmiany na Stuartia.

Za najbardziej ozdobną uchodzi najczęściej u nas sadzona stewarcja kameliowata (Stewartia pseudocamellia Maxim.). Pochodzi Japonii południowej i środkowej – oprócz Hokkaido, wyspy wysuniętej najbardziej na północ. W ojczyźnie rośnie w mieszanych górskich lasach, w towarzystwie klonów (Acer sp.), orszeliny szarej (Clethra barbinervis), enkiantu dzwonkowatego (Enkianthus campanulatus), sosny gęstokwiatowej (Pinus densiflora), dębu japońskiego (Quercus acuta), dębu piłkowanego (Quercus serrata), zwykle wzdłuż potoków i na polanach. Odmiana koreańska (var. koreana) występuje w południowej Korei w podobnych siedliskach, razem z klonami (Acer sp.), aralią wysoką (Aralia elata), hortensją piłkowaną (Hydrangea serrata), kalinami (Viburnum sp.). We wschodniej Azji sadzone są jako drzewo uliczne, w parkach, w pobliżu świątyń.

Stewarcja kameliowata jest niedużym, wolno rosnącym drzewem (rzadziej krzewem), często wielopniowym. Pokrój luźny, za młodu wyprostowany. Z wiekiem korona staje się szersza, parasolowata, nieregularna. Drzewko osiąga u nas 6-8 m wysokości, czasem więcej.

Cechuje się niezwykle efektowną gładką, korą, plamistą i wielobarwną. Na pniu i gałęziach złuszcza się się płatami jak u platana, odkrywając żółte, cynamonowe, czerwone partie świeżej kory. Liście sezonowe, naprzeciwległe, eliptyczne, 5-10 cm długie, o piłkowanym brzegu. Jesienią liście zachwycają gamą kolorów, przebarwiając się w odcieniach od pomarańczowego poprzez purpurę do śliwkowego.

Stewarcja kwitnie długo i dość obficie. Pąki kwiatowe ukazują się w połowie maja. Okres kwitnienia trwa nawet 6-7 tygodni, od końca czerwca do sierpnia. Kwiaty ustawione pojedynczo, otwierają się stopniowo z kulistych pąków. Poszczególne kwiaty po otwarciu pozostają na roślinie przez 3-4 dni, po czym w całości opadają, a rozwijają się następne.

Kwiaty są kształtu czarki, dość duże – osiągają średnicę 6-10 cm. Zbudowane z 5 prawie okrągłych białych płatków, które wyglądają jak zrobione z jedwabiu. Wnętrze kwiatu wypełniają liczne żółte pręciki. Owoc to zdrewniała pięciokanciasta torebka, która może pozostawać na pędach przez rok i dłużej, nim opadnie.

Stewarcja kameliowata jest dość odporna na mróz. W surowe zimy szczególnie młode osobniki mogą podmarzać (jednoroczne pędy, wyjątkowo kilkuletnie), ale dobrze regenerują. Najlepiej sadzić ją na stanowisku słonecznym lub (lepiej) nieco zacienionym, zacisznym, osłoniętym od wiatru, w miejscu wyeksponowanym, aby można było z bliska podziwiać kwiaty. Idealne drzewo do miejskich ogrodów – nie za duże, atrakcyjne o każdej porze roku.

Wymaga gleby żyznej, przepuszczalnej, umiarkowanie wilgotnej, o odczynie lekko kwaśnym (pH 4,5-6,5). Nie lubi stanowisk podmokłych. Korzeni się płytko, więc wymaga podlewania w okresie suszy. Z reguły nie jest atakowana przez choroby i szkodniki. Może wykazywać objawy chlorozy, jeśli odczyn gleby jest nieodpowiedni, lub oznaki nekrozy w przypadku dotkliwej suszy.
